Από πού πήραν το όνομά τους τα ελληνικά γράμματα

 

Τι  είναι γράμμα

Γράμμα ονομάζεται ένα γράφημα που χρησιμοποιείται για την καταγραφή μιας γλώσσας και την μετάδοση πληροφοριών οπτικά (μέσω της ανάγνωσης). Κάθε τέτοιο γράφημα αναπαριστά συγκεκριμένη, ξεχωριστή πληροφορία (στο πλαίσιο ενός συγκεκριμένου, κάθε φορά, συστήματος γραφής).

Τα γράμματα όπως και  πολλά άλλα  πράγματα τροποποιήθηκαν   όσον αφορά  το σχήμα τους άλλα και την προφορά τους στη διάρκεια  του χρόνου.

εξέλιξη ελληνικού αλφάβητου

Στα αλφαβητικά συστήματα γραφής το κάθε γράμμα αναπαριστά έναν χαρακτηριστικό φθόγγο (φώνημα). Σε άλλα συστήματα γραφής, τέτοια γραφήματα μπορούν να αναπαριστούν συλλαβές (στα συλλαβικά συστήματα γραφής) ή λέξεις (λογογραφικό σύστημα γραφής - ιδεογράμματα).

Τι είναι γραφή

Η γραφή είναι η αναπαράσταση της γλώσσας με την τέχνη του κειμένου και μέσα από την χρήση ενός συνόλου σημείων ή συμβόλων (γνωστού και ως σύστημα γραφής). Η γραφή μπορεί να χρησιμοποιήσει αφηρημένους χαρακτήρες που αναπαριστούν τα φωνητικά στοιχεία του λόγου, όπως στις Ινδο-ευρωπαϊκές γλώσσες, ή απλοποιημένες αναπαραστάσεις αντικειμένων και εννοιών, όπως είχαμε στην Ανατολική Ασία και στην Αρχαία Αίγυπτο στις πικτογραφικές μορφές γραφής. Εντούτοις η γραφή διακρίνεται από την εικονογραφία, όπως τα σχέδια εντός των σπηλαίων και η ζωγραφική, και την μη συμβολική διατήρηση της γλώσσας μέσα από μη κειμενικά μέσα, όπως ήταν οι μαγνητικές ταινίες ηχογράφησης. Περίπου στα 3000πΧ. αναπτύσσονται στη Μεσοποταμία συστήματα γραφής μέσω της μετάλλαξης θρησκευτικών συμβόλων τα ιδεογράμματα. Οι Φοίνικες δανείζονται αρκετά σύμβολα των Αιγυπτίων αλλά για να αναπαραστήσουν άυλες οντότητες, τις συλλαβές. Οι αρχαίοι Έλληνες με την ίδια λογική παίρνουν από τους Φοίνικες το αλφάβητο και προσθέτουν τα δικά τους γράμματα. Η γραφή υπερνικά τον χρόνο και τον χώρο. Δίνει στο μήνυμα ανθεκτικότητα και το απαλλάσει από την χωρικότητα και την χρονικότητα.

Η γραφή είναι μια προέκταση της ανθρώπινης γλώσσας στον χώρο και στον χρόνο. Ξεκίνησε πιθανότατα ως συνέπεια της πολιτικής επέκτασης των αρχαίων πολιτισμών, που χρειαζόταν αξιόπιστα μέσα για να μεταφέρουν πληροφορίες, να διατηρούν οικονομικούς καταλόγους, να κρατούν ιστορικά αρχεία, και παρόμοιες δραστηριότητες

Ταξινόμηση της γραφής

Η κύρια ταξινόμηση των γραφών γίνεται με βάση τη σημασία που έχουν τα σημεία της, αν δηλαδή τα σημεία της αντιπροσωπεύουν ολόκληρες λέξεις, φθόγγους, ιδέες κλπ. Με βάση αυτό το σκεπτικό οι κύριες μορφές γραφής είναι:

• Εικονογραφική

Εικογραφική ή πικτογραφική ονομάζεται η γραφή στην οποία χρησιμοποιούνται εικόνες-σχέδια για να αποδώσουν μια λέξη, μια έννοια ή μια ολόκληρη φράση. Θεωρείται η αρχαιότερη μορφή γραφής

• Ιδεογραφική

Ιδεογραφική γραφή ονομάζεται η γραφή στην οποία το κάθε σημείο αναπαριστά μια προφορική λέξη ή το πιο σημαντικό σημείο της.[1] Δηλαδή μπορεί να αναπαριστά τον ήλιο ή την ηλιοφάνεια ή το τμήμα της ημέρας που έχει ήλιο κλπ. Τα πιο παλιά συστήματα τέτοιας γραφής είναι:[1]

η αρχαία αιγυπτιακή γραφή

η σουμερική γραφή

τα είδη της σφηνοειδούς γραφής

η πρωτοϊνδική γραφή

η κρητική γραφή

η κινεζική γραφή

η γραφή των λαών της Κεντρικής Αμερικής και του Μεξικού

Από αυτά τα συστήματα μόνο η κινεζική γραφή διατηρείται ακόμα σήμερα.

• Συλλαβογραφική

Συλλαβογραφική ονομάζεται η γραφή που χρησιμοποιεί σημεία για την αποτύπωση ολόκληρων συλλαβών και χρησιμοποιείται σε συστήματα που δεν έχουν μεγάλο αριθμό συλλαβών. Υπάρχουν ακόμα τέτοια συστήματα γραφής όπως ιαπωνικές συλλαβογραφικές γραφές κάνα και διάφορες ινδικές γραφές όπως η Ντεβανάγκαρι

• Φθογγογραφική

Φθογγογραφική ονομάζεται η γραφή που αποδίδει με γραπτά σημεία φθόγγους ή φθογγολογικούς τύπους. Μπορεί να υποδιαιρεθεί σε συμφωνο-φθογγογραφική όπου αποδίδονται συνήθως μόνο τα σύμφωνα και στη φωνηεντο-φθογγογραφική που αποδίδει και τα σύμφωνα και τα φωνήεντα. Συμφωνο-φθογγογραφική γραφή πρωτοχρησιμοποίησαν οι δυτικοί Σημίτες, στο τέλος της δεύτερης χιλιετηρίδας π.Χ.. Η εβραϊκή συμφωνο-φθογγογραφική γραφή και ή ελληνική φθογγογραφική γραφή προήλθαν από αυτές τις πρώτες Δυτικές σημιτικές γλώσσες.

Ελληνικό αλφάβητο

Το ελληνικό αλφάβητο είναι το αλφαβητικό σύστημα γραφής που χρησιμοποιείται για τη γραφή της ελληνικής γλώσσας, από τον 8ο αιώνα π.Χ.[2] Προέρχεται από το φοινικικό αλφάβητο και με τη σειρά του έγινε ο πρόγονος πολυάριθμων συστημάτων γραφής της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής, συμπεριλαμβανόμενης της λατινικής και της κυριλλικής γραφής. Επιπλέον, χρησιμοποιείται ως πηγή τεχνικών συμβόλων για χρήση σε διάφορες επιστήμες.

Στην κλασική και σύγχρονη μορφή του, το ελληνικό αλφάβητο διαθέτει 24 γράμματα, ταξινομημένα από το άλφα ως το ωμέγα. Όπως το λατινικό και κυριλλικό αλφάβητο, είχε αρχικά μόνο έναν τύπο για κάθε γράμμα. Η διάκριση κεφαλαίων από μικρά γράμματα αναπτύχθηκε κατά τη νεότερη εποχή, κατ' αναλογία με το λατινικό αλφάβητο.

Οι ηχητικές αξίες και οι συμβατικές μεταγραφές ορισμένων γραμμάτων στη Νέα Ελληνική διαφέρουν από εκείνες της Αρχαίας Ελληνικής, λόγω των ενδιάμεσων φωνολογικών αλλαγών.

Στην παραδοσιακή πολυτονική ορθογραφία, τα γράμματα των φωνηέντων μπορεί να συνδυάζονται με διάφορα διακριτικά σημεία, όπως τόνους, πνεύματα, την κορωνίδα και την υπογεγραμμένη. Από τη δεκαετία του 1980, και για όλες τις συνήθεις εφαρμογές, αυτό το σύστημα έχει απλοποιηθεί στο λεγόμενο μονοτονικό.

Προέλευση Ελληνικού αλφάβητου 

Για το πότε ακριβώς, σε ποιο μέρος και με ποιον τρόπο δημιουργήθηκε το ελληνικό αλφάβητο υπήρξαν πολλές απόψεις. Θεωρείται όμως αναμφισβήτητο πως πρότυπό του ήταν κάποια πρώιμη σημιτική γραφή, ενώ την ακριβή προέλευσή του άλλοι την αποδίδουν στο φοινικικό αλφάβητο  και άλλοι βλέπουν και επίδραση της πρωτο-χαναανιτικής γραφής.Η επικρατέστερη πάντως ερμηνεία θεωρεί πως πρότυπο υπήρξε το φοινικικό αλφάβητο, το οποίο πρέπει να γνώρισαν οι Έλληνες καθώς ταξίδευαν στα τέλη του 9ου π.Χ. αιώνα στην ανατολική Μεσόγειο.

Κυριότερο επιβεβαιωτικό στοιχείο αυτής της άποψης θεωρείται το ότι τα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου φέρονται να διατήρησαν τα φοινικικά τους ονόματα, αν και τα ονόματα αυτά δεν σήμαιναν τίποτα στα ελληνικά. Αντιθέτως, στα φοινικικά κάθε γράμμα ήταν ονομασμένο κατά μια λέξη που ξεκινούσε με αυτό (aleph=βόδι, beth=σπίτι, gimel=καμήλα κ.λπ.). Γι' αυτό το λόγο και τα ονόματα των γραμμάτων παρέμειναν άκλιτα στα ελληνικά. Ωστόσο, τα ονόματα των ελληνικών γραμμάτων είναι γνωστά από πηγές του τέλους του 5ου αιώνα (Πλάτωνος Κρατύλος), ενώ τα ονόματα των σημιτικών γραμμάτων προκύπτουν από πηγές της ελληνιστικής εποχής και μεταγενέστερες. Οι πρώτες συστηματικές αναφορές των ονομάτων των εβραϊκών γραμμάτων εμφανίζονται στο Παλαιστινιακό Ταλμούδ (5ος αι. μ.Χ. ;).

Το 1952, ο ιστορικός Ίγκνας Γκελμπ υποστήριξε ότι το αρχαιοελληνικό αλφάβητο χρησιμοποιεί μεν φοινικικούς χαρακτήρες αλλά είναι το πρώτο πραγματικό αλφάβητο (δηλ. γράμμα=φθόγγος=ήχος) ενώ το φοινικικό και τα άλλα σημιτικά αλφάβητα που προηγήθηκαν είναι συλλαβάρια (στα συλλαβάρια, κάθε χαρακτήρας αντιπροσωπεύει συγκεκριμένο συνδυασμό συμφώνου-φωνήεντος, δηλαδή συλλαβή). Η θέση αυτή, στηρίχτηκε στην απουσία φωνηέντων, πλην ειδικών περιπτώσεων, στα σημιτικά αλφάβητα. Ανάλογη άποψη υποστηρίζει και ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης ο οποίος αποκαλεί το ελληνικό αλφάβητο «πρώτη πραγματικά αλφαβητική γραφή» και το φοινικικό «οιονεί συλλαβογραφικό»ενώ ο Άρθουρ Έβανς στο έργο του Scripta Minoa υποστηρίζει ότι στα σύμβολα της γραμμικής Α μπορούν να αποδοθούν οι αξίες κάποιων γραμμάτων του ελληνικού αλφαβήτου. Οι απόψεις αυτές έχουν δεχτεί έντονη κριτική τα τελευταία χρόνια, ως μη λαμβάνουσες υπόψη την ιδιαιτερότητα των συμφώνων στις σημιτικές γλώσσες, μαζί με άλλα επιχειρήματα. Εκτός αυτού, πέντε αιώνες πριν το ελληνικό αλφάβητο, τρία μακρά και βραχέα φωνήεντα, τα /a, /i, /u υπήρχαν ήδη στο σημιτικό αλφάβητο της Ουγκαρίτ, πράγμα που δείχνει ότι οι Έλληνες απλά βελτίωσαν σημαντικά μια ήδη υπάρχουσα ιδέα.Τα οποία παρεπιμπτόντως υπάρχουν ακόμα σήμερα στο αραβικό αλφάβητο

Μέσα στον 7ο π.Χ. αι. όλες οι ελληνικές πόλεις-κράτη είχαν ήδη διαμορφώσει και χρησιμοποιούσαν η καθεμιά το δικό της αλφάβητο, με κατά τόπους ιδιομορφίες.

Το ελληνικό αλφάβητο έγινε η βάση για τη δημιουργία του λατινικού αλφαβήτου. Πράγματι, το λατινικό αλφάβητο προέρχεται κυρίως από το ετρουσκικό αλφάβητο το οποίο με τη σειρά του, και σύμφωνα με την επικρατέστερη σήμερα άποψη, βασίστηκε στο ελληνικό..Αργότερα και το Κυριλλικό αλφάβητο προήλθε απο το μεγαλλογράμματο ελληνικό αλφάβητο.

Ας δούμε από πού πήρε το σχήμα του και το όνομά του κάθε Ελληνικό γράμμα:

Φοινικικό	Όνομα	Σημασία	Προφορά	αντίστοιχο εβραϊκό γράμμα	αντίστοιχο ελληνικό γράμμα
	Άλεφ	βόδι	ʕ	א	Αα
	Μπετ	σπίτι	b β	ב	Ββ
	Γκίμελ	καμήλα	g γ	ג	Γγ
	Ντάλετ	πόρτα	d δ	ד	Δδ
	Χε	παράθυρο	h ͱ	ה	Εε
	Βάου Υαου	άγκιστρο, γάντζος καρφί	w ϝ	ו	Ϝϝ Υυ
	Ζαΐν	όπλο δρεπάνι	z ζ	ז	Ζζ
	Χετ	φράχτης, τοίχος	ħ	ח	Ηη
	Τετ	καλάθι (;)	tˁ τˁ	ט	Θθ
	Γιοντ	χέρι	j ϳ	י	Ιι
	Καφ	παλάμη	k κ	כ	Κκ
	Λάμεντ	ρόπαλο βουκέντρα	l λ	ל	Λλ
	Μεμ	νερό	m μ	מ	Μμ
	Νουν	ερπετό, φίδι	n ν	נ	Νν
	Σαμέχ	υποστήριγμα	s σ	ס	Ξξ Χχ
	Αγίν	μάτι	ʕ	ע	Οο
	Πε	στόμα	p π	פ	Ππ
	Τσάντε	πλευρό ανθρώπου (;)	sˁ σˁ	צ	Ϻϻ
	Κoφ	κόμπος	q ϙ	ק	Ϙϙ
	Ρες	κεφάλι	r ρ	ר	Ρρ
	Σιν	δόντι	ʃ ϸ	ש	Σσς
	Ταβ Τάου	σημάδι	t τ	ת	Ττ

Εξέλιξη της μορφής των γραμμάτων

Όπως και σε άλλα αλφάβητα, συμπεριλαμβανομένου του λατινικού, το ελληνικό αλφάβητο αρχικά διέθετε μια μοναδική μορφή για κάθε γράμμα, μη κάνοντας διάκριση μεταξύ κεφαλαίων και μικρών γραμμάτων. Η τελευταία αυτή διάκριση είναι επινόηση της σύγχρονης εποχής, η οποία άντλησε από διάφορες φάσεις της εξέλιξης των χειρόγραφων μορφών του αλφαβήτου.

Κατά την αρχαιότητα, η παλαιότερη μορφή των γραμμάτων ήταν μεγαλογράμματη. Εκτός όμως από τις όρθιες ευθύγραμμες μορφές (κεφαλαία) μορφές που βρέθηκαν σε λίθινες επιγραφές και στην εγχάρακτη κεραμική, κατά την αρχαιότητα αναπτύχθηκαν και πιο εύκολες μορφές γραφής, προσαρμοσμένες για γράψιμο σε μαλακά υλικά. Τέτοιες μορφές γραφής έχουν διασωθεί κυρίως σε χειρόγραφα από πάπυρο, προερχόμενα από την Αίγυπτο, από την ελληνιστική περίοδο και εξής. Η αρχαία χειρογραφία ανέπτυξε δύο διαφορετικές μορφές γραψίματος:

τη στρογγυλόσχημη γραφή, με προσεκτικά σχεδιασμένα, στρογγυλεμένα γράμματα όμοιου μεγέθους, η οποία χρησιμοποιήθηκε για προσεκτικά παραγόμενα λογοτεχνικά και θρησκευτικά χειρόγραφα

την επισεσυρμένη γραφή, για καθημερινή χρήση. Οι επισεσυρμένες μορφές πλησίασαν το ύφος των μικρογράμματων μορφών, με επεκτάσεις προς τα πάνω και προς τα κάτω (ουρές), καθώς και με πολλές συνδετικές γραμμές και προσκολλήσεις μεταξύ των γραμμάτων.

Κατά τον 9ο και 10 αιώνα, οι στρογγυλόσχημοι χαρακτήρες αντικαταστάθηκαν από ένα νέο, πιο συμπαγές ύφος γραφής, με μορφές γραμμάτων υιοθετημένες από την παλαιότερη επισεσυρμένη. Πρόκειται για τη μικρογράμματη γραφή η οποία παραμένει ως η κύρια μορφή της χειρόγραφης Ελληνικής έως σήμερα. Κατά την Αναγέννηση, οι Δυτικοί τυπογράφοι υιοθέτησαν τις μικρογράμματες μορφές ως μικρούς χαρακτήρες εκτύπωσης, ενώ καθιέρωσαν ως κεφαλαία τις επιγραφικές μορφές της αρχαιότητας. Η ορθογραφική πρακτική της χρήσης κεφαλαίων για τη διάκριση ονοματεπωνύμων, τοπωνυμίων, τίτλων κλπ αναπτύχθηκε κατ' ακολουθία της Λατινικής και των υπόλοιπων δυτικών γλωσσών.